मराठी म्हणी व त्यांचे अर्थ |
| 1 | अंगठा सुजला म्हणून डोंगराएवढा होईल का ? – कोणत्याही गोष्टीला ठरावीक मर्यादा असते . |
| 2 | अंगापेक्षा बोंगा मोठा – मूळ गोष्टींपेक्षा तिच्या आनुषंगिक गोष्टींचा बडेजाव मोठा असणे . |
| 3 | अंगाला सुटली खाज , हाताला नाही लाज – गरजवंताला अक्कल नसते . |
| 4 | अंगावरचे लेणे , जन्मभर देणे – दागिन्याकरिता कर्ज करून ठेवायचे आणि ते जन्मभर फेडीत बसायचे . |
| 5 | अंथरूण पाहून पाय पसरावे – आपली ऐपत , वकूब पाहून वागावे . |
| 6 | अंधारात केले , पण उजेडात आले – कितीही गुप्तपणे एखादी गोष्ट केली तरी ती काही दिवसांनी उजेडात येतेच . |
| 7 | अक्कल नाही काडीची नाव सहस्त्रबुद्धे – नाव मोठे लक्षण खोटे . |
| 8 | अडला हरी गाढवाचे पाय धरी – एखाद्या बुद्धिमान मानसालादेखील अडचणीच्या वेळी मूर्ख , दुर्जन माणसाची विनवणी करावी लागते . |
| 9 | अति खाणे मसनात जाणे – अति खाणे नुकसानकारक असते . |
| 10 | अति झाले अन् आसू आले – एखाद्या गोष्टीचा अतिरेक झाला , की ती दु:खदायी ठरते . |
| 11 | अति तेथे माती – कोणत्याही गोष्टीचा अतिरेक हा शेवटी नुकसानकारकच होतो . |
| 12 | अति परिचयात अवज्ञा – जास्त जवळीकता झाल्यास अपमान होऊ शकतो . |
| 13 | अति शहाणा त्याचा बैल रिकामा – जो मनुष्य फार शहाणपणा करायला जातो , त्याचे मुळीच काम होत नाही . |
| 14 | अन्नछत्री जेवणे , वर मिरपूड मागणे – दुसऱ्याकडून आवश्यक ती धर्मार्थ मदत घ्यायची , त्याशिवाय आणखीही काही गोष्टी मागून मिजाज दाखवणे . |
| 15 | अवशी खाई तूप आणि सकाळी पाही रूप – अतिशय उतावळेपणाची कृती . |
| 16 | असंगाशी संग आणि प्राणाशी गाठ – दुर्जन माणसाची संगत केल्यास प्रसंगी जिवालाही धोका निर्माण होतो . |
| 17 | असतील शिते तर जमतील भुते – एखाद्या माणसाकडून फायदा होणार असला , की त्याच्याभोवती माणसे गोळा होतात . |
| 18 | आंधळा मागतो एक डोळा देव देतो दोन डोळे – अपेक्षेपेक्षा जास्त फायदा होणे . |
| 19 | आईची माया अन् पोर जाईल वाया – फार लाड केले तर मुले बिघडतात . |
| 20 | आजा मेला नातू झाला – एखादे नुकसान झाले असता , त्याच वेळी फायद्याची गोष्ट होणे . |
| 21 | आत्याबाईला जर मिशा असत्या तर – नेहमी एखाद्या कामात जर-तर या शक्यतांचा विचार करणे . |
| 22 | आधी पोटोबा मग विठोबा – प्रथम पोटाची सोय पाहणे , नंतर देवधर्म करणे . |
| 23 | आधीच तारे , त्यात गेले वारे – विचित्र व्यक्तीच्या वर्तनात भर पडणारी घटना घडणे . |
| 24 | आपला तो बाब्या दुसऱ्याचे ते कारटे – स्वत:च्या बाबतीत असणारे चांगले विचार दुसऱ्याच्या बाबतीत न ठेवण्याची वृत्ती असणे . |
| 25 | आपला हात जगन्नाथ – आपली उन्नती आपल्या कर्तृत्वावरच अवलंबून असते . |
| 26 | आपली पाठ आपणास दिसत नाही – स्वत:चे दोष स्वत:ला दिसत नाही . |
| 27 | आपलेच दात आणि आपलेच ओठ – आपल्याच माणसाने चूक केल्यास अडचणीची परिस्थिती निर्माण होते . |
| 28 | आपल्याच पोळीवर तूप ओढणे – फक्त स्वतःचाच तेवढा फायदा साधून घेणे. |
| 29 | आयजीच्या जीवावर बायजी उदार – दुसऱ्याचा पैसा खर्च करून औदार्य दाखवणे. |
| 30 | आयत्या बिळावर नागोबा – एखाद्याने स्वतःकरिता केलेल्या गोष्टीचा आयता फायदा घेण्याची वृत्ती असणे. |
| 31 | आलिया भोगासी असावे सादर – तक्रार व कुरकुर न करता निर्माण झालेली परिस्थिती स्वीकारणे . |
| 32 | आवळा देऊन कोहळा काढणे – आपला स्वार्थ साधण्यासाठी एखाद्या व्यक्तीला लहान वस्तू देऊन मोठी वस्तू मिळविणे. |
| 33 | इकडे आड तिकडे विहीर – दोन्ही बाजूंनी सारखीच अडचणीची स्थिति निर्माण होणे . |
| 34 | इच्छा परा ते येई घरा – आपण जे दुसऱ्याच्या बाबतीत चिंतितो तेच आपल्या वाट्याला येणे. |
| 35 | इच्छिलेले जर घडते तर भिक्षूकही राजे होते – इच्छेप्रमाणे सारे घडले तर सारेच लोक धनवान झाले असते. |
| 36 | इन मीन साडेतीन – एखाद्या करण्यासाठी अगदी कमीत कमी लोक हजर असणे. |
| 37 | ईश्वर जन्मास घालतो त्याचे पदरी शेर बांधतो – जन्मास आलेल्याचे पालन पोषण होतेच. |
| 38 | उंदराला मांजर साक्ष – ज्याचे एखाद्या गोष्टीत हित आहे त्याला त्या गोष्टीबाबत विचारणे व्यर्थ असते किंवा एखादे वाईट कृत्य करत असताना एकमेकांना दुजोरा देणे . |
| 39 | उंदीर गेला लुटी आणल्या दोन मुठी – प्रत्येक मनुष्य आपल्या क्षमतेनुसार काम करतो. |
| 40 | उंबर पिकले आणि नडगीचे (अस्वलाचे) डोळे आले – फायद्याची वेळी येणे; पण लाभ न घेता येणे. |
| 41 | उकराल माती तर पिकतील मोती – मशागत केल्यास चांगले पीक येते . |
| 42 | उखळात डोके घातल्यावर मुसळाची भीती कशाला? – एखादे कार्य अंगावर घेतल्यानंतर त्यासाठी पडणाऱ्या श्रमांचा विचार करायचा नसतो. |
| 43 | उचल पत्रावळी, म्हणे जेवणारे किती? – जे काम करायचे ते सोडून देऊन भलत्याच चौकशा करणे. |
| 44 | उचलली जीभ लावली टाळ्याला – दुष्परिणामाचा विचार न करता बोलणे . |
| 45 | उठता लाथ बसता बुक्की – प्रत्येक कृत्याबद्दल आदर घडविण्यासाठी पुन्हापुन्हा शिक्षा करणे. |
| 46 | उडत्या पाखराची पिसे मोजणे – अगदी सहज चालता – चालता एखाद्या अवघड गोष्टीची परीक्षा करणे. |
| 47 | उडाला तर कावळा, बुडाला तर बेडूक – एखाद्या गोष्टीची परीक्षा होण्यासाठी काही काळ वाट पहावी लागते. |
| 48 | उतावळी बावरी (नवरी) म्हातार्‍याची नवरी – अति उतावळेपणा नुकसान कारक असतो. |
| 49 | उथळ पाण्याला खळखळाट फार – अंगी थोडासा गुण असणारा माणूस जास्त बढाई मारतो. |
| 50 | उथवळा नवरा गुढग्याला बाशिंग – अतिशय उतावीळपणाचे वर्तन करणे . |
| 51 | उद्योगाचे घरी रिद्धी – सिद्धी पाणी भरी – जेथे उद्योग असतो तेथे संपत्ती येते. |
| 52 | उधारीची पोते, सव्वा हात रिते – उधारीने घेतलेला माल नेहमीच कमी भरतो. |
| 53 | उभारले राजवाडे तेथे आले मनकवडे – श्रीमंती आली की, तिच्या मागोमाग हाजी हाजी करणारेही येतातच. |
| 54 | उभ्याने यावे आणि ओणव्याने जावे – येते वेळी ताठ मानेने यावे आणि जातेवेळी खाली मान घालून जाणे. |
| 55 | उसाच्या पोटी कापूस – सद्गुणी माणसाच्या पोटी दुर्गुणी संपत संतती. |
| 56 | ऊराचे खुराडे आणि चुलीचे तुणतुणे – अतिशय हलाखीची स्थिती. |
| 57 | ऊस गोड लागला म्हणून मुळासगट खाऊ नये – कोणत्याही चांगल्या गोष्टीचा किंवा चांगुलपणाचा प्रमाणाबाहेर फायदा घेऊ नये. |
| 58 | ऊसाच्या पोटी कापूस – सद्गुण माणसाच्या पोटी दुर्गणी संतती . |
| 59 | एक कोल्हा सतरा ठिकाणी व्याला – एका व्यक्तीपासून अनेक ठिकाणी उपद्रव होणे. |
| 60 | एक ना धड भाराभर चिंध्या – एकाच वेळी अनेक कामे करायला घेतल्याने सर्वच कामे अर्धवट होण्याची अवस्था. |
| 61 | एका कानावर पगडी, घरी बाईल उघडी – बाहेर बडेजाव पण घरी दारिद्र्य |
| 62 | एका खांबावर द्वारका – एकाच व्यक्तीवर सर्व जबाबदाऱ्या असणे. |
| 63 | एका पिसाने मोर होत नाही – थोड्याश्या यशाने हुरळून जाणे |
| 64 | एका मान्यात दोन तलवारी राहात नाहीत – दोन तेजस्वी माणसे गुण्या-गोविंदाने राहू शकत नाहीत. |
| 65 | एका माळेचे मणी – सगळीच माणसे सारख्याच स्वभावाची असणे. |
| 66 | एका हाताने टाळी वाजत नाही – दोघांच्या भांडणात पूर्णपणे एकट्यालाच दोष देता येत नाही. |
| 67 | एकाची जळते दाढी दुसरा त्यावर पेटवू पाहतो विडी – दुसऱ्याच्या अडचणींचा विचार न करता त्यातही स्वतःचा फायदा पाहण्याची दृष्टी ठेवणे. |
| 68 | एकाने गाय मारली म्हणून दुसऱ्याने वासरु मारु नये – दुसऱ्याने केलेल्या मोठ्या वाईट गोष्टींकडे बोट दाखवून आपण केलेल्या वाईट गोष्टीचे समर्थन करू नये. |
| 69 | एकावे जनाचे करावे मनाचे – लोकांचे ऐकून घ्यावे आणि आपल्या मनाला जे योग्य वाटेल ते करावे . |
| 70 | ऐंशी तेथे पंचाऐंशी – अतिशय उधळेपणाची कृती. |
| 71 | ऐरावत रत्न थोर | त्यासी अंकुशाचा मार | – मोठ्या व्यक्तीला यातनाही तेवढ्यात असतात. |
| 72 | ओझे उचलू तर म्हणे बाजीराव कोठे? – सांगितलेले काम सोडून नुसत्या चौकशा करणे. |
| 73 | ओढ फुटो (तुटो) किंवा खोकाळ फुटो/ शेंडी तुटो की तारंबी तुटो – कोणत्याही परिस्थितीत काम तडीस नेणे. |
| 74 | ओळखीचा चोर जीवे न सोडली – ओळखीचा शत्रू हा अनोळखी शत्रूपेक्षा भयंकर असतो. |
| 75 | औटघटकेचे राज्ये – अल्पकाळ टिकणारी गोष्ट . |
| 76 | कणगीत दाणा तर भिल उताणा – गरजेपुरते जवळ असले, कि लोक काम करत नाहीत किंवा कोणाची पर्वा करत नाहीत. |
| 77 | कधी तुपाशी तर कधी उपाशी – सांसारिक स्थिती नेहमीच सारखी राहत नाही . |
| 78 | कर नाही त्याला डर कशाला ? – ज्याने काही गुन्हा किंवा वाईट गोष्ट केली नाही, त्याने शिक्षा होण्याचे भय कशाला बाळगायचे ? |
| 79 | करवतीची धार पुढे सरली तरी कापते, मागे सरली तरी कापते – काही गोष्टी केल्या तरी नुकसान होते नाही केल्या तरी नुकसान होते. |
| 80 | करावे तसे भरावे – जशी कृती केली असेल त्याप्रमाणे चांगले / वाईट फळ मिळणे. |
| 81 | करीन ते पूर्व – मी करेन ते योग्य, मी म्हणेन ते बरोबर अशा रीतीने वागणे. |
| 82 | करून करून भागला , देवध्यानी लागला – भरपूर वाईट कामे करून शेवटी देव पूजेला लागणे . |
| 83 | कशात काय नि फाटक्यात पाय – वाइटात आणखी वाईट घडणे . |
| 84 | का ग बाई रोड (तर म्हणे) गावाची ओढ – निरर्थक गोष्टींची काळजी करणे. |
| 85 | कांदा पडला पेवात, पिसा हिंडे गावात – चुकीच्या मार्गाने शोध घेण्याचा मूर्खपणा करणे. |
| 86 | काकडीची चोरी फाशीची शिक्षा – अपराध खूप लहान; पण त्याला दिली गेलेली शिक्षा मात्र खूप मोठी असणे. |
| 87 | काखेत कळसा गावाला वळसा – जवळच असलेली वस्तू शोधण्यास दूर जाणे |
| 88 | काजव्याचा उजेड त्याच्या अंगाभोवती – क्षुद्र गोष्टींचा प्रभावही तेवढयापुरताच असतो . |
| 89 | काठी मारल्याने पाणी दुभंगत नाही – रक्ताचे नाते मोडू तोडू म्हणता तुटत नाही. |
| 90 | काडीची सत्ता आणि लाखाची मत्ता बरोबर होत नाही – जे काम भरपूर पैसा आणि होत नाही, ते थोड्याश्या अधिकाराने होते, संपत्तीपेक्षा सत्ता महत्त्वाची ठरते. |
| 91 | काडीचोर तो माडीचोर – एखाद्या माणसाने क्षुल्लक अपराध केला असेल तर त्याचा घडलेल्या एखाद्या मोठ्या अपराधाची संबंध जोडणे. |
| 92 | काना मागुन आली आणि तिखट झाली – श्रेष्ठ पेक्षा कनिष्ठ माणसाने वरचढ ठरणे. |
| 93 | कानात बुगडी , गावात फुगडी – आपल्या जवळच्या थोड्याशा संपत्तीचे मोठे प्रदर्शन करणे . |
| 94 | कानामागून आली अन् तिखट झाली – श्रेष्ठापेक्षा कनिष्ठ माणसाने वरचढ ठरणे . |
| 95 | काप गेले नी भोके राहिली – वैभव गेली अन फक्त त्याच्या खुणा राहिल्या |
| 96 | कामापुरता मामा – आपले काम करून घेईपर्यंत गोड गोड बोलणे. |
| 97 | काल महिला आणि आज पितर झाला – अतिशय उतावळेपणाची वृत्ती. |
| 98 | काल मेला आणि आज पितर झाला – अतिशय उतावळेपणाची वृत्ती . |
| 99 | काळ आला पण वेळ आली नव्हती – नाश होण्याची वेळ आली असताना थोडक्यात बचावणे . |
| 100 | कावळा बसला आणि फांदी तुटली – परस्परांशी कारण संबंध नसताना योगायोगाने दोन गोष्टी एकाच वेळी घडणे |
| 101 | कावळ्याच्या शापाने गाय मरत नाही – क्षुद्र माणसाने केलेल्या दोषारोपाने थोरांचे नुकसान होत नसते . |
| 102 | कावीळ झालेल्यास सर्व पिवळे दिसते – पूर्वग्रहदूषित दृष्टी असणे . |
| 103 | कावीळ झालेल्यास सर्व पिवळे दिसते – पूर्वग्रहदूषित दृष्टी असणे. |
| 104 | कुंभारणीच्या घरातला किडा कुंभारणीचा – दुसऱ्याच्या स्वाधीन झालेला माणूस आपली मते विसरतो; आपल्या ताब्यात आलेल्या वस्तूवर आपलाच हक्क प्रस्थापित करणे. |
| 105 | कुडी तशी फोडी – देहाप्रमाणे आहार किंवा कुवतीनुसार मिळणे . |
| 106 | कुत्र्याचे शेपूट नळीत घातले तरी वाकडे – मूळचा स्वभाव बदलत नाही . |
| 107 | कुऱ्हाडीचा दांडा गोतास काळ – स्वार्थासाठी केवळ दुष्ट बुद्धीने शत्रूला मदत करून आपल्याच माणसाचे नुकसान करणे. |
| 108 | केळी खाता हरखले, हिशेब देता चरकले – एखाद्या गोष्टीचा लाभ घेताना गंमत वाटते मात्र पैसे देताना जीव मेटाकुटीस येतो. |
| 109 | केळीला नारळी अन घर चंद्रमौळी – अत्यंत दारिद्र्याची अवस्था येणे. |
| 110 | केस उपटल्याने का मढे हलके होते ? – जेथे मोठ्या उपायांची गरज असते तेथे छोट्या उपायांनी काही होत नाही. |
| 111 | कोठे इंद्राचा ऐरावत, कोठे श्यामभट्टाची तट्टाणी – महान गोष्टींबरोबर शुल्लक गोष्टींची तुलना करणे. |
| 112 | कोणाच्या गाई म्हशी आणि कोणाला उठा बशी – चूक एकाची शिक्षा दुसऱ्याला |
| 113 | कोल्हा काकडीला राजी – लहान लहान गोष्टींनी खुश होतात. |
| 114 | कोळसा उगाळावा तितका काळाच – वाईट गोष्टीबाबत जितकी चर्चा करावी तितकीच ती वाईट ठरते. |
| 115 | खर्चणार्याचे खर्चते आणि कोठावळ्याचे पोट दुखते – खर्च करणार्‍याचा खर्च होतो ; तो त्याला मान्य ही असतो; परंतु दुसराच एखादा त्याबद्दल कुरकुर करतो. |
| 116 | खऱ्याला मरण नाही – खरे कधीच लपत नाही. |
| 117 | खाई त्याला खवखवे – जो वाईट काम करतो त्याला मनात धास्ती वाटते. |
| 118 | खाऊ जाणे तो पचवू जाणे – एखादे कृत्य धाडसाने करणारा त्याचे परिणाम भोगण्यास ही समर्थ असतो. |
| 119 | खाऊन माजावे टाकून माजू नये – पैशाचा, संपत्तीचा गैरवापर करू नये. |
| 120 | खान तशी माती – आई-वडिलांप्रमाणे त्यांच्या मुलांचे वर्तन असणे. |
| 121 | खायला काळ भुईला भार – निरूपयोगी मनुष्य सर्वांनाच भारभूत होतो. |
| 122 | खोट्याच्या कपाळी गोटा – खोटेपणा , वाईट काम करणाऱ्यांचे नुकसान होते . |
| 123 | ग ची बाधा होणे – गर्व चढणे . |
| 124 | गरज सरो, वैद्य मरो – एखाद्या माणसाची आपल्याला गरज असेपर्यंत त्याच्याशी संबंध ठेवणे व गरज संपल्यावर ओळखही न दाखवणे. |
| 125 | गरजवंताला अक्कल नसते – गरजेमुळे अडणार्‍याला दुसऱ्याचे हवे तसे बोलणे व वागणे निमूटपणे सहन करावे लागते. |
| 126 | गरजेल तो पडेल काय – केवळ बडबडणार्या माणसाकडून काही घडत नाही. |
| 127 | गर्वाचे घर खाली – गर्विष्ठ माणसाची शेवटी फजितीच होते. |
| 128 | गळ्यात पडले झुंड हसून केले गोड – गळ्यात पडल्यावर वाईट गोष्टी सुद्धा गोड मानून घ्यावे लागते. |
| 129 | गळ्यातले तुटले ओटीत पडले – नुकसान होता – होता टळणे . |
| 130 | गाड्याबरोबर नळ्याची यात्रा – मोठ्यांच्या आश्रयाने लहानांचाही फायदा होणे. |
| 131 | गाढवाचा गोंधळ व लाथांचा सुकाळ – मूर्खांच्या गोंधळात एकमेकांवर दोषारोप करण्यात वेळ जातो. |
| 132 | गाढवाच्या पाठीवर गोणी – एखाद्या गोष्टीची फक्त अनुकूलता असून उपयोग नाही तर तिचा फायदा घेता यायला हवा. |
| 133 | गाढवापुढे वाचली गीता, कालचा गोंधळ बरा होता – मुर्खाला कितीही उद्देश केला तरी त्याचा उपयोग नसतो. |
| 134 | गाढवाला गुळाची चव काय ? – ज्याला एखाद्या गोष्टीचा गंध नाही त्याला त्या गोष्टीचे महत्त्व कळू शकत नाही. |
| 135 | गाय व्याली, शिंगी झाली – अघटित घटना घडणे. |
| 136 | गाव करी ते राव न करी – श्रीमंत व्यक्ती स्वतःच्या बळावर जे करू शकणार नाही ते सामान्य माणसे एकीच्या बळावर करू शकतात. |
| 137 | गोगलगाय न पोटात पाय – बाहेरून दिसणारी पण मनात कपट असणारी व गुप्तपणे खोडसाळपणा करणारी व्यक्ती. |
| 138 | घडाई परिस मडाई जास्त – मुख्य गोष्टीपेक्षा आनुषंगिक गोष्टींचा खर्च जास्त असणे. |
| 139 | घर ना दार देवळी बिऱ्हाड – शिरावर कोणतीही जबाबदारी नसलेली व्यक्ती . |
| 140 | घर फिरले म्हणजे घराचे वासेही फिरतात – एखाद्यावर प्रतिकूल परिस्थिती आली म्हणजे सारे त्याच्याशी वाईटपणे वागू लागतात. |
| 141 | घरचे झाले थोडे व्याह्याने धाडले घोडे – अडचणीत आणखी भर पडण्याची घटना घडणे |
| 142 | घरोघरी मातीच्याच चुली – एखाद्या बाबतीत सामन्यात: सर्वत्र सारखीच परिस्थिति असणे . |
| 143 | घेता दिवाळी देता शिमगा – घ्यायला आनंद वाटतो तर द्यायच्या वेळी मात्र बोंबाबोंब. |
| 144 | घोडे कमावते आणि गाढव खाते – एकाने कष्ट करावे व निरुपयोगी व्यक्तीने त्याचा गैर फायदा घ्यावा. |
| 145 | चवलीची कोंबडी आणि पावली फळणावळ – मुख्य गोष्टीपेक्षा देखभालीचा खर्च जास्त असणे. |
| 146 | चार जणांची आई बाजेवर जीव जाई – जबाबदारी अनेकांची असेल तर काळजी कोणीच घेत नाही. |
| 147 | चार दिवस सासूचे चार दिवस सुनेचे – प्रत्येकाला अनुकूल परिस्थिती येतेच. |
| 148 | चालत्या गाडीला खीळ – व्यवस्थित चालणाऱ्या कार्यात अडचण निर्माण होणे . |
| 149 | चालत्या गाडीला खीळ – व्यवस्थित चालणाऱ्या कार्यात अडचण निर्माण होणे. |
| 150 | चिंता परा येई घरा – दुसऱ्याचे वाईट चिंतित राहिले, कि ते आपल्यावरच उलटते. |
| 151 | चिखलात दगड टाकला आणि अंगावर शिंतोडे घेतला – स्वतःच्याच हाताने स्वतःची बदनामी करून घेणे. |
| 152 | चुलीपुढे शिपाई अन घराबाहेर भागुबाई – घरात तेवढा शूर पणाचा आव आणायचा पण बाहेर मात्र घाबरायचे. |
| 153 | चोर सोडून संन्याशालाच फाशी – खर्या अपराधी माणसाला सोडून निरपराधी माणसाला शिक्षा देणे. |
| 154 | चोरांच्या हातची लंगोटी – ज्याच्याकडून काही मिळण्याची आशा नसते त्याच्याकडून थोडेतरी मिळणे. |
| 155 | चोराची पावली चोराला ठाऊक – वाईट माणसांनाच वाईट माणसांच्या युक्त्या कळतात. |
| 156 | चोराच्या उलट्या बोंबा – स्वतः गुन्हा करून दुसऱ्याला दोष देणे. |
| 157 | चोराच्या मनात चांदणे – वाईट कृत्य करणाऱ्याला आपले कृत्य उघडकीला येईल की काय अशी सतत भीती असते. |
| 158 | चोरावर मोर – एखाद्या गोष्टीच्या बाबतीत दुसऱ्याला वरचढ ठरणे. |
| 159 | जलात राहून माशाशी वैर करू नये – ज्यांच्या सहवासात रहावे लागते त्यांच्याशी शत्रुत्व करू नये. |
| 160 | जळतं घर भाड्याने कोण घेणार ? – नुकसान करणाऱ्या गोष्टीचा स्वीकार कोण करणार ? बुडत्या बँकेचा पुढल्या तारखेचा चेक कोण घेणार ? |
| 161 | जळे आणि हनुमान बेंबी चोळे – दुसऱ्याचे नुकसान करून नामानिराळे राहणे |
| 162 | जशी देणावळ तशी धुणावळ – मिळणाऱ्या मोबदल्याच्या प्रमाणातच काम करणे. |
| 163 | जानवे घातल्याने ब्राह्मण होत नाही – बाह्य देखाव्याने माणूस ज्ञान होत नाही. |
| 164 | जारात तुरी भट भटणीला मारी – काल्पनिक गोष्टीवरुन भांडण करणे |
| 165 | जावे त्यांच्या वंशा तेव्हा कळे – दुसऱ्याच्या स्थितीत आपण जावे तेव्हा तिचे खरे ज्ञान होते. |
| 166 | जीत्या हुळहुळे आणि मेल्या कानवले – जितेपणी दुर्लक्ष करायचे व मेल्यावर कोड कौतुक करायचे. |
| 167 | जे न देखे रवि ते देखे कवी – जे सूर्य पाहू शकत नाहीत ते कवी कल्पनेने पाहू शकतो. |
| 168 | जेवेण तर तुपाशी नाही तर उपाशी – अतिशय दुराग्रहाचे किंवा हटवादीपणाची वागणे. |
| 169 | जो गुळाने मरतो त्याला विष कशास ? – जिथे गोड बोलून काम होते तिथे जालीम उपायांची गरज नसते. |
| 170 | ज्या गावच्या बोरी, त्या गावच्या बाभळी – एकच स्वभाव असलेल्या माणसाने एकमेकांची वर्मी काढण्यात अर्थ नसतो, कारण एकाच ठिकाणची असल्याने ते एकमेकांना पुरेपूर ओळखतात. |
| 171 | ज्याची खावी पोळी त्याची वाजवावी टाळी – जो आपल्यावर उपकार करतो त्या उपकारकर्त्याचे स्मरण करून गुणगान गावे. |
| 172 | ज्याचे करावे बरे तो म्हणतो माझेच खरे – एखाद्याचे भले करायला जावे तर तो त्या गोष्टीस विरोधच करतो व आपलाच हेका चालवण्याचा प्रयत्न करतो. |
| 173 | ज्याच्या हाती ससा, तो पारधी – ज्याच्या हाती वस्तू असते त्याला त्याविषयीचे कर्तृत्व बहाल केले जाते, म्हणजेच एकाचे कर्तृत्व; पण ते दुसऱ्याच्या नावे गाजणे. |
| 174 | झाकली मूठ सव्वा लाखाची – व्यंग नेहमी झाकून ठेवावे. |
| 175 | टाकीचे घाव सोसल्यावाचुन देवपण येत नाही – कष्ट सोसल्याशिवाय मोठेपण येत नाही. |
| 176 | डोळ्यात केर आणि कानात फुंकर – रोग एका जागी व उपचार दुसऱ्या जागी. |
| 177 | ढवळ्या शेजारी पवळ्या बांधला वाण नाही, पण गुण लागला – वाईट गुण मात्र लवकर लागतात म्हणजेच वाईट माणसांच्या संगतीने चांगला माणूसही बिघडतो. |
| 178 | ढेकणाच्या संगे हिरा जो भंगला, कुसंगे नाडला साधू तैसा – वाईट संगतीचे वाईटच परिणाम असतात. |
| 179 | तट्टाला टूमणी, तेजीला इशारत – जी गोष्ट मूर्खाला शिक्षेने ही समजत नाही ती शहाण्याला मात्र फक्त इशाऱ्याने समजते. |
| 180 | तरण्याचे कोळसे, म्हातार्‍याला बाळसे – अगदी उलट गुणधर्म दिसणे. |
| 181 | तळे राखील तो पाणी चाखील – ज्याच्याकडे एखादे काम सोपवले तो त्याच्यापासून काहीतरी फायदा करून घेणारच. |
| 182 | ताकापुरते रामायण – एखाद्याकडून आपले काम होईपर्यंत त्याची खुशामत करणे. |
| 183 | तितका संताप – कामाचा पसारा जितका अधिक तितकी जबाबदारी अधिक असणे |
| 184 | तीथ आहे तर भट नाही, भट आहे तर तीथ नाही – चणे आहेत तर दात नाहीत, दात आहेत तर चणे नाहीत. |
| 185 | तीन दगडात त्रिभुवन आठवते – संसार केल्यावरच खरे मर्म कळते. |
| 186 | तुकारामबुवांची मेख – न सुटणारी गोष्ट |
| 187 | तू दळ माझे आणि मी दळण गावच्या पाटलाचे – आपले काम दुसऱ्याने करावे आपण मात्र लष्कराच्या भाकरी भाजाव्यात. |
| 188 | तेरड्याचा रंग तीन दिवस – कोणत्याही गोष्टीचा ताजेपणा किंवा नवलाई अगदी कमी वेळ टिकते. |
| 189 | तेल गेले तूप गेले हाती धुपाटणे आले – मूर्खपणामुळे एकही गोष्ट साध्य न होणे. |
| 190 | तोंड दाबून बुक्क्यांचा मार – एखाद्याला विनाकारण शिक्षा करणे आणि त्याला त्याबद्दल तक्रार करण्याचा मार्ग मोकळा न ठेवणे. |
| 191 | तोबऱ्याला पुढे, लगामाला पाठीमागे – खायला पुढे कामाला मागे. |
| 192 | थेंबे थेंबे तळे साचे – दिसण्यात शुल्लक वाटणाऱ्या वस्तूंचा संग्रह कालांतराने मोठा संचय होतो. |
| 193 | थोरा घराचे श्वान सर्व ही देती मान – मोठ्या माणसांचा आश्रय हा प्रभावी ठरतो, असा आश्रय घेणाऱ्याला कारण नसताना मोठेपणा दिला जातो. |
| 194 | दगडापेक्षा वीट मऊ – मोठ्या संकटापेक्षा लहान संकट कमी नुकसानकारक ठरतो. |
| 195 | दस की लकडी एक्का बोजा – प्रत्येकाने थोडा हातभार लावल्यास सर्वांच्या सहकार्याने मोठे काम पूर्ण होते. |
| 196 | दहा गेले, पाच उरले – आयुष्य कमी उरणे. |
| 197 | दाखविलं सोनं हसे मुल तान्हं – पैशाचा मोह प्रत्येकालाच असतो. पैशाची लालूच दाखविताच कामे पटकन होतात. |
| 198 | दात आहेत तर चणे नाहीत, चणे आहेत तर दात नाहीत – एक गोष्ट अनुकूल असली तरी तिच्या जोडीला आवश्यक ती गोष्ट अनुकूलन नसणे. |
| 199 | दात कोरून पोट भरत नाही – मोठ्या व्यवहारात थोडीशी काटकसर करून काही उपयोग होत नाही. |
| 200 | दाम करी काम, बिवी करी सलाम – पैसे खर्च केले की कोणतेही काम होते. |
| 201 | दिल चंगा तो कथौटी में गंगा – आपले अंतःकरण पवित्र असल्यास पवित्र गंगा आपल्याजवळ असते. |
| 202 | दिल्ली तो बहुत दूर है – झालेल्या कामाचा मानाने खूप साध्य करावयाचे बाकी असणे. |
| 203 | दिवस बुडाला मजूर उडाला – रोजाने व मोलाने काम करणारा थोडेच स्वतःचं समजून काम करणार ? त्याची कामाची वेळ संपते ना संपते तोच तो निघून जाणार. |
| 204 | दिव्याखाली अंधार – मोठ्या माणसातदेखील दोष असतो. |
| 205 | दुधाने तोंड भाजले, कि ताकपण फुंकून प्यावे लागते – एखाद्या बाबतीत अद्दल घडली, की प्रत्येक बाबतीत सावधगिरी बाळगणे. |
| 206 | दुभत्या गाईच्या लाथा गोड – ज्याच्या पासून काही लाभ होतो, त्याचा त्रासदेखील मनुष्य सहन करतो. |
| 207 | दुरून डोंगर साजरे – कोणतीही गोष्ट लांबून चांगली दिसते; परंतु जवळ गेल्यावर तिचे खरे स्वरूप कळते. |
| 208 | दुसऱ्याच्या डोळ्यातील कुसळ दिसते; पण आपल्या डोळ्यातले मुसळ दिसत नाही – दुसऱ्याचा लहानसा दोष आपल्याला दिसतो; पण स्वार्थामुळे स्वतःच्या मोठ्या दोषांकडे लक्ष जात नाही. |
| 209 | दृष्टीआड सृष्टी – आपल्या मागे जे चालते त्याकडे दुर्लक्ष करावे. |
| 210 | देखल्या देवा दंडवत – सहज दिसले म्हणून चौकशी करणे. |
| 211 | देणे कुसळांचे घेणे मुसळाचे – पैसे कमी आणि काम जास्त. |
| 212 | देव तारी त्याला कोण मारी ? – देवाची कृपा असल्यास आपले कोणीही वाईट करू शकत नाही. |
| 213 | देवा दंडवत – एखादी व्यक्ती सहज भेटली तर खुशाली विचारणे. |
| 214 | देश तसा वेश – परिस्थितीप्रमाणे बदलणारे वर्तन. |
| 215 | दैव आले द्यायला अन् पदर नाही घ्यायला – नशिबाने मिळणे परंतु घेता न येणे |
| 216 | दैव उपाशी राही आणि उद्योग पोटभर खाई – नशिबावर अवलंबून असणारे उपाशी राहतात तर उद्योगी पोटभर खातात. |
| 217 | दैव देते आणि कर्म नेते – नशिबामुळे उत्कर्ष होतो; पण स्वतःच्या कृत्यामुळे नुकसान होते. |
| 218 | दैव नाही लल्लाटी, पाऊस पडतो शेताच्या काठी – नशिबात नसल्यास जवळ आलेली संधी सुद्धा दूर जाते. |
| 219 | दोन मांडवांचा वऱ्हाडी उपाशी – दोन गोष्टीवर अवलंबून असणाऱ्या चे काम होत नाही. |
| 220 | धनगराची कुत्रे लेंड्यापाशी ना मेंढ्यापाशी – कोणत्याच कामाचे नसणे. |
| 221 | धर्म करता कर्म उभे राहते – एखादी चांगली गोष्ट करत असताना पुष्कळदा त्यातून नको ती निष्पत्ती होते. |
| 222 | धार्याला (मोरीला) बोळा व दरवाजा मोकळा – छोट्या गोष्टीची काळजी घेणे परंतु मोठी कडे दुर्लक्ष करणे. |
| 223 | धिटाई खाई मिठाई, गरीब खाई गचांड्या – गुंड व आडदांड लोकांचे काम होते तर गरिबांना यातायात करावी लागते. |
| 224 | न कर्त्याचा वार शनिवार – एखादे काम मनातून करायचे नसते तो कोणत्या तरी सबबीवर ते टाळतो. |
| 225 | नऊ दिवस – कोणत्याही गोष्टीचा नवीन पणा काही काळ टिकून कालांतराने तिचे महत्त्व नाहीसे होणे. |
| 226 | नकटीच्या लग्नाला सतराशे विघ्ने – दोषयुक्त काम करणाऱ्यांच्या मार्गात एक सारख्या अनेक अडचणी येतात |
| 227 | नदीचे मूळ आणि ऋषीचे कूळ पाहू नये – नदीचे उगमस्थान व ऋषीचे कूळ पाहू नये कारण त्यात काहीतरी दोष असतोच. |
| 228 | नळी फुंकली सोनारे इकडून तिकडे गेले वारे – केलेला उपदेश निष्फळ ठरणे. पालथ्या घड्यावर पाणी ओतण्याचा प्रकार. उपदेशाचा शून्य परिणाम होणे. |
| 229 | नाक दाबले, की तोंड उघडते – एखाद्या माणसाचे वर्म जाणून त्यावर योग्य दिशेने दबाव आणला, की चुटकीसरशी ताबडतोब हवे ते काम करून घेता येते. |
| 230 | नाकापेक्षा मोती जड – मालकापेक्षा नोकर शिरजोर असणे |
| 231 | नाकापेक्षा मोती जड – मालकापेक्षा नोकराचे प्रतिष्ठा वाढणे |
| 232 | नागव्यापाशी उघडा गेला, सारी रात्र हिवाने मेला – आधीच दरिद्री असणाऱ्याकडे मदतीला जाणे. |
| 233 | नागिन पोसली आणि पोसणाराला डसली – वाईट गोष्ट जवळ बाळगल्या वर ती कधी ना कधी उलटतेच |
| 234 | नागेश्वराला नागवून सोमेश्वराला वात लावणे – एकाचे लुटून दुसऱ्याला दान करणे |
| 235 | नाचता येईना अंगण वाकडे – आपल्याला एखादे काम करता येत नसेल तेव्हा आपला कमीपणा लपविण्यासाठी संबंधित गोष्टीत दोष दाखवणे |
| 236 | नाव देवाचे आणि गाव पुजाऱ्याचे – देवाच्या नावाने स्वार्थ जपणे. |
| 237 | नाव सोनुबाई हाती कथलाचा वाळा – नाव मोठे लक्षण खोटे. |
| 238 | नावडतीचे मीठ आळणी – आपल्या विरोधात असणाऱ्या माणसाने कोणतीही गोष्ट किती चांगली केली तरी आपल्याला ती वाईटच दिसते |
| 239 | नाही पण जण्याची तरी असावी – एखादी वाईट कृत्य करताना म्हणाला काही वाटले नाही तरी जगाला काय वाटेल याचा विचार करावा |
| 240 | निंदकाचे घर असावे शेजारी – निंदा करणारा माणूस उपयोगी ठरतो त्यामुळे आपले दोष कळतात |
| 241 | नेसेन तर पैठणी (शालू) च नेसेन, नाही तर नागवी बसेन – अतिशय हटवादीपणाची वर्तन करणे |
| 242 | पडलेले शेण माती घेऊन उठते – एखाद्या चांगल्या माणसावर काहीतरी ठपका आला आणि त्याने किती जरी निवारण केले तरी त्याच्या चारित्र्यावर थोडा का होईना डाग हा पडतोच |
| 243 | पदरी पडले पवित्र झाले – कोणती गोष्ट एकदा स्वीकारली कितीला नाव ठेवणे उपयोगाचे नसते |
| 244 | पळसाला पाने तीनच – सर्वत्र सारखीच परिस्थिती असणे |
| 245 | पाचामुखी परमेश्वर – बहुसंख्य लोक म्हणतील तेच खरे मानावे |
| 246 | पाची बोटे सारखी नसतात – सर्वच माणसे सारख्याच स्वभावाची नसतात |
| 247 | पाण्यामध्ये मासा झोप घेतो कैसा जावे त्याच्या वंशा तेव्हा कळे – अनुभव घेतल्याशिवाय शहाणपण येत नाही |
| 248 | पाप आढ्यावर बोंबलते – पाप उघड झाल्याशिवाय राहत नाही |
| 249 | पायलीची सामसूम चिपट्याची धामधूम – जिथे मोठी शांत असतात तेथे छोट्यांचा बडेजाव असतो |
| 250 | पायाची वाहन पायीच बरी – मूर्ख माणसाला अधिक सन्मान दिला तर तो शेफारतो. |
| 251 | पाहुनी आली आणि म्होतुर लावून गेली – पाहुणे म्हणून येणे आणि नुकसान करून जाणे |
| 252 | पी हळद नि हो गोरी – कोणत्याही बाबतीत उतावळेपणा करणे |
| 253 | पुढच्याच ठेच मागचा शहाणा – दुसऱ्याच्या अनुभवावरून मनुष्य काही बोध घेतो व सावधपणे वागतो |
| 254 | पुढे तिखट मागे पोचट – दिसायला फार मोठी पण प्रत्यक्षात तसे नसणारे |
| 255 | पुत्र मागण्यास गेली भ्रतार नवरा घालवून आली – फायदा होईल म्हणून जाणे परंतु नुकसान होणे |
| 256 | पै दक्षिण लक्ष प्रदक्षिणा – पैसा कमी काम जास्त |
| 257 | पोटी कस्तुरी वासासाठी फिरे भिरीभिरी – स्वतः जवळच असणारी वस्तू शोधण्यासाठी इतरत्र फिरणे |
| 258 | पोर होईल ना व सवत साहिना – आपल्याकडून होत नाही व दुसऱ्यालाही करू द्यायचे नाही |
| 259 | फासा पडेल तो डाव राजा बोलेल तो न्याय – राजाने दिलेला न्याय मनाविरुद्ध असला किंवा चुकीचा असला तरी तो मानावा लागतो |
| 260 | फुटका डोळा काजळाने साजरा करावा – आपल्या अंगचा जो दोष नाहीसा होण्यासारखा नसतो तो झाकता येईल तितका झाकावा |
| 261 | फुल ना फुलाची पाकळी – वास्तविक जितके द्यायला पाहिजे तितके देण्याचे सामर्थ्य नसल्यामुळे त्यापेक्षा पुष्कळ कमी देणे |
| 262 | फुले वेचली तिथे गोवर्या वेचणे – जेथे सुख भोगले तेथे वाईट दिवस पाहण्याचे नशिबी येणे |
| 263 | बकरीचे शेपूट माशाही वारीना व लाजही राखीना – निरुपयोगी गोष्ट |
| 264 | बडा घर पोकळ वासा – दिसण्या श्रीमंती पण प्रत्यक्षात तिचा अभाव |
| 265 | बळी तो कान पिळी – बलवान मनुष्य इतरांवर सत्ता गाजवितो |
| 266 | बाप तैसा बेटा – बापाच्या अंगचे गुण मुलात उतरणे . |
| 267 | बाप से बेटा सवाई – वडिलांपेक्षा मुलगा अधिक कर्तबगार |
| 268 | बारक्या फणसाला म्हैस राखण – ज्याच्या पासून धोका आहे त्याच्याकडे संरक्षणाची जबाबदारी सोपविणे |
| 269 | बावळी मुद्रा देवळी निद्रा – दिसण्यास बावळट पण व्यवहारचतुर माणूस |
| 270 | बुडत्याला काडीचा आधार – घोर संकट काळी मिळालेली थोडीशी मदत देखील महत्त्वाची ठरते |
| 271 | बैल गेला आणि झोपा केला – एखादी गोष्ट होऊन गेल्यावर तिचे निवारण करण्यासाठी केलेली व्यवस्था व्यर्थ ठरते |
| 272 | बोडकी आली व केस कर झाली – विधवा आली अन लग्न लावून गेली |
| 273 | बोलेल तो करेल – काय केवळ बडबड करणाऱ्याकडून काहीही होऊ शकत नाही |
| 274 | भटाला दिली ओसरी भट हातपाय पसरी – एखाद्याला आश्रय दिला तर तो त्यावर समाधान न मानता अधिक फायदा घेण्याचा प्रयत्न करतो |
| 275 | भरवशाच्या म्हशीला टोणगा – ज्या व्यक्तीवर अति विश्वास आहे नेमक्या अशाच व्यक्ती कडून विश्वासघात होणे |
| 276 | भागीचे घोडे की किवणाने मेले – भागीदारीतील या गोष्टीचा लाभ सर्वच घेतात काळजी मात्र कोणीच घेत नाही |
| 277 | भिंतीला कान असतात – गुप्त गोष्ट उघड झाल्याशिवाय राहात नाही |
| 278 | भित्यापाठी ब्रह्मराक्षस बिद्री – व्यक्ती काही कारण नसताना भीत असते |
| 279 | भीक नको पण कुत्रा आवर – एखाद्याच्या मनात नसले तर त्याने मदत करू नये परंतु निदान आपल्या कार्यात अडथळा आणू नये अशी स्थिती |
| 280 | भीड भिकेची बहीण – उगाच मनात भीती बाळगून आपण एखाद्याला नकार देऊ शकलो नाही तर शेवटी आपणावर भीक मागण्याची पाळी येणे |
| 281 | मऊ सापडले म्हणून कोपराने खणू नये – कोणाच्याही चांगुलपणाचा गैरफायदा घेऊ नये |
| 282 | मन जाणे पाप आपण – केलेले पाप दुसऱ्याला कळाले नाही तरी ज्याचे त्याला ते माहीत असतेच |
| 283 | मन राजा मन प्रजा – हुकुम करणारे आपले मनच ते पाळणारे ही आपली मनच असते |
| 284 | मनात मांडे पदरात धोंडे – केवळ मोठ मोठी मनोराज्य करायचे परंतु प्रत्यक्षात पदरात काहीही पडत नाही अशी स्थिती |
| 285 | मनी वसे ते स्वप्नी दिसे – ज्या गोष्टींचा आपण सतत ध्यास लागलेला असतो ती गोष्ट स्वप्नात दिसणे |
| 286 | मल्हारी माहात्म्य – नको तिथे नको ती गोष्ट करणे. |
| 287 | मांजरीचे दात तिच्या पिल्लाला लागत नाही – आई वडिलांचे बोलणे लेकराच्या हिताचेच असते |
| 288 | माणकीस बोललं, झुणकीस लागलं – एकाला बोलणे अन् दुसऱ्या लागणे |
| 289 | मानेवर गळू आणि पायाला जळू – रोग एकीकडे उपाय भलतीकडे |
| 290 | मामुजी मेला अन् गांव गोळा झाला – क्षुल्लक गोष्टीचा गवगवा करणे |
| 291 | मारुतीची शेपूट – लांबत जाणारे काम |
| 292 | मुंगीला मिळाला गहू कुठे नेऊ अन् कुठे ठेवू – छोट्याशा गोष्टींनीही हुरळून जाणे |
| 293 | मुंगीला मुताचा पूर – लोकांना लहान संकट ही डोंगराएवढी वाटते |
| 294 | मुलाचे पाय पाळण्यात दिसतात – लहान वयातच व्यक्तीच्या गुणदोषांचे दर्शन होते |
| 295 | मूर्ख लोक भांडते वकील घरी बांधते – मूर्खांचे भांड अन् तिसऱ्याचा लाभ |
| 296 | म्हशीला मणभर दूध – मेल्यावर गुणगान करणे |
| 297 | म्हातारीने कोंबडे लपविले म्हणून उजडायचे राहत नाही – निसर्ग नियमानुसार ज्या घटना घडायच्या त्या घडतातच म्हशीचे दुध काढतांना आधी आचळाला दूध लागावे लागते फायदा उचलण्यासाठी आधी थोडी खुशामत करावी लागते |
| 298 | यथा राजा तथा प्रजा – सर्वसामान्य लोक नेहमी मोठ्यांचे किंवा वरिष्ठांचे अनुकरण करतात |
| 299 | या बोटाची थुंकी त्या बोटावर करणे – बनवाबनवी करणे |
| 300 | ये रे कुत्र्या खा माझा पाय – आपण होऊन संकट ओढवून घेणे |
| 301 | रंग जाणे रंगारी – ज्याची विद्या त्यालाच माहीत |
| 302 | रडत राऊत रडत राव घोड्यावर स्वार – इच्छा नसताना जबाबदारी अंगावर पडणे |
| 303 | राईचा पर्वत करणे – मूळ गोष्ट अगदी क्षुल्लक असता तिचा विपर्यास करून सांगणे |
| 304 | राज्याचे घोडे आणि खासदार उडे – वस्तू एकाची मिजास दुसऱ्याची |
| 305 | रात्र थोडी सोंगे फार – कामे भरपूर पण वेळ थोडा असणे |
| 306 | रामाशिवाय रामायण कृष्णाशिवाय महाभारत – मुख्य गोष्टीचा अभाव |
| 307 | रे माझ्या मागल्या – ताक कण्या चांगल्या एखाद्याने केलेला उपदेश ऐकून न घेता पूर्वीप्रमाणेच वागणे |
| 308 | रोज मरे त्याला कोण रडे – तीच ती गोष्ट वारंवार होऊ लागली म्हणजे तिच्यातील स्वारस्य नष्ट होते व तिच्याकडे कोणीही लक्ष देत नाही |
| 309 | लंकेत सोन्याच्या विटा – दुसरीकडे असलेल्या फायद्याच्या गोष्टीचा आपल्याला उपयोग नसतो |
| 310 | लकडी दाखविल्या शिवाय मकडी वळत नाही – धाका शिवाय शिस्त नाही |
| 311 | लग्नाला गेली आणि बारशाला आली – अतिशय उशिराने पोहोचणे |
| 312 | लग्नाला वीस तर वाजंत्री ला तीस – मुख्य कार्य पेक्षा गौण कार्यालाच खर्च अधिक लष्कराच्या भाकर्‍या भाजणे बिन फायद्याचा आणि निरर्थक उद्योग करणे |
| 313 | लाज नाही मला कोणी काही म्हणा – निर्लज्ज मनुष्य दुसऱ्याच्या टीकेची पर्वा करत नाही |
| 314 | लेकी बोले सुने लागे – एकाला उद्देशून पण दुसऱ्याला लागेल असे बोलणे |
| 315 | लोका सांगे ब्रह्मज्ञान स्वतः मात्र कोरडे पाषाण – लोकांना उपदेश करायचा पण स्वता मात्र त्याप्रमाणे वागायचे नाही |
| 316 | वरातीमागून घोडे – योग्य वेळ निघून गेल्यावर काम करणे |
| 317 | वळणाचे पाणी वळणावर जाणे – निसर्गाच्या नियमाप्रमाणे ज्या गोष्टी घडायच्या त्या घडतच राहणार |
| 318 | वाघ म्हटले तरी खातो आणि वाघोबा म्हटले तरी खातोच – वाईट व्यक्तीला चांगली म्हंटले किंवा वाईट तरी त्रास द्यायचा तो देणारच |
| 319 | वारा पाहून पाठ फिरविणे – परिस्थिती पाहून वर्तन करणे |
| 320 | वासरात लंगडी गाय शहाणी – मूर्ख माणसा अल्पज्ञान असणारा श्रेष्ठ असतो |
| 321 | वाहत्या गंगेत हात हात धुणे किंवा आपल्या तव्यावर पोळी भाजून घेणे – सर्व साधने अनुकूल असली की होईल तो फायदा करून घेणे |
| 322 | विंचवाचे बिऱ्हाड पाठीवर – गरजेपुरते गोष्टी घेऊन फिरणे |
| 323 | विचाराची तूट तेथे भाषणाला उत – मूर्खांच्या गर्दीत नेहमी नुसती बडबड असते |
| 324 | विशी विद्या तिशी धन – योग्य वेळेत योग्य कामे केली की त्यावरून कर्तुत्वाचा अंदाज बांधता येतो |
| 325 | विश्वासही ठेवला घरी चारी सुना गरवार करी – विश्वासघात करणे |
| 326 | शहाण्याला शब्दाचा मार – शहाण्या माणसाला त्याच्या चुकी बाबत शब्दांनी समज दिली तरी ते पुरेसे असते |
| 327 | शितावरून भाताची परीक्षा – वस्तूच्या लहान भागावरून त्या संपूर्ण वस्तूची परीक्षा होती |
| 328 | शुद्ध बीजापोटी फळे रसाळ गोमटी – चांगल्या च्या पोटी चांगल्याच गोष्टी येतात |
| 329 | शेजी देईल काय आणि मन धायेल काय ? – शेजारणीने एखादा पदार्थ सढळ हाताने करून दिला तरीच मनाची तृप्ति होऊ शकत नाही |
| 330 | शेजीबाईची कढी, धावधाव वाढी – एकाची वस्तू घेऊन दुसऱ्यावर उपकार दाखविणे |
| 331 | शेरास सव्वाशेर – चोरावर मोर एकाला दुसरा वरचढ भेटणे |
| 332 | श्रीच्या मागोमाग ग येतो – संपत्तीबरोबर गर्व येतो |
| 333 | संग तसा रंग – संगती प्रमाणे वर्तन असणे |
| 334 | संन्याशाच्या लग्नाला शेंडीपासून सुरुवात – एखाद्या गोष्टीचा आरंभ मुळापासून करणे |
| 335 | सगळेच मुसळ केरात – मुख्य महत्त्वाच्या गोष्टींकडे दुर्लक्ष झाल्याने घेतलेले सर्व परिश्रम वाया जाणे |
| 336 | समर्थाघरचे श्वान त्याला सर्व देती मान – मोठा च्या घरच्या शूद्रालाही मान द्यावा लागतो |
| 337 | सरड्याची धाव कुंपणापर्यंतच – प्रत्येकाच्या कामास त्याची शक्ती वा वकूब यांची मर्यादा पडते |
| 338 | सांगी तर सांगी म्हणे वडाला वांगी – एकदम अशक्य कोटीतील गोष्ट करणे |
| 339 | सात हात लाकुड नऊ हात ढलपी – एखादी गोष्ट खूप फुगवून सांगणे |
| 340 | साप साप म्हणून भुई धोपटणे – संकट नसताना त्याचा अभ्यास निर्माण करणे |
| 341 | सारा गांव मामाचा एक नाही कामाचा – जवळच्या अशा अनेक व्यक्ती असणे पण त्यापैकी कोणाचाच उपयोग न होणे |
| 342 | सुंभ जळाला तरी पीळ जात नाही – वैभव गेले तरी ताठा जात नाही |
| 343 | सुरुवातीलाच माशी शिंकली – आरंभालाच अपशकून |
| 344 | स्नान करून पुण्य घडे तर पाण्यात बेडूक काय थोडे – वरवरच्या अवडंबराने पुण्य मिळत नाही |
| 345 | हत्ती गेला पण शेपूट राहिले – कामाच्या बहुतेक भाग पूर्ण झालं आणि फक्त थोडे शिल्लक राहिला |
| 346 | हत्ती बुडतो अन् शेळी ठाव मागते – जेथे भलेभले हात टेकतात तेथे लहान बडेजाव दाखवितात |
| 347 | हत्तीच्या दाढे मध्ये मिऱ्याचा दाणा – मोठ्या उपायांची गरज असताना अतिशय छोटे उपाय करावे |
| 348 | हत्तीच्या पायी येते आणि मुंगीच्या पायी जाते – आजार, संकटे येतात ती लवकर आणि मोठ्या प्रमाणावर येतात पण कमी होताना हळूहळू कमी होतात |
| 349 | हलवायाच्या घरावर तुळशीपत्र – परस्पर दुसऱ्याची वस्तू तिसर्‍याला देणे स्वतःला झीज लागू न देणे |
| 350 | हाजिर तो वजीर – जो ऐन वेळेला हजर असतो त्याचाच फायदा होतो |
| 351 | हात ओला तर मित्र भला – म्हणजेच तुमच्या पासून काही फायदा होणार असेल तर लोक तुमचे गोडवे गातात |
| 352 | हात फिरे तिथे लक्ष्मी वसे – उद्योगी माणसाच्या घरी संपत्ती नांदते |
| 353 | हातचे सोडून पळत्याच्या मागे लागणे – जे आपल्या हातात आहे ते सोडून दुसरे मिळेल या आशेने हातातली सोडण्याची पाळी येणे |
| 354 | हातच्या काकणाला आरसा कशाला – स्पष्ट असलेल्या गोष्टीला पुरावा नको |
| 355 | हिरा तो हिरा गार तो गार – गुणी माणसाचे गुण प्रकट झाल्यावाचून राहत नाहीत |
| 356 | हिऱ्या पोटी गारगोटी – चांगल्या च्या पोटी नाठाळ |
| 357 | हृदयाचा उन्हाळा आणि डोळ्यांच्या पावसाळा – खोटे अश्रू ढाळणे |
| 358 | होळी जळाली आणि थंडी पळाली – होळीनंतर थंडी कमी होते |
