श्रीशैलम मल्लिकार्जुन ज्योतिर्लिंग
आंध्र प्रदेशातील कृष्णा जिल्ह्यात, कृष्णा नदीच्या काठावर श्रीशैलम मल्लिकार्जुन पर्वतरांगेत वसलेले आहे. त्याला दक्षिणेचा कैलाश म्हणतात. या स्थानाच्या वैभवाचा उल्लेख अनेक धार्मिक ग्रंथांमध्ये केला आहे. महाभारतानुसार श्रीशैल पर्वतावर भगवान शिवची पूजा केल्यास अश्वमेध यज्ञ केल्याचा परिणाम होतो. काही ग्रंथांमध्ये असे लिहिले गेले आहे की केवळ श्रीशैलमचे तत्वज्ञान करून प्रेक्षकांचे सर्व प्रकारचे दुःख दूर होते, त्याला शाश्वत आनंद मिळतो आणि रहदारीच्या हालचालीपासून मुक्त होतो.
पौराणिक कथानक – श्रीशैलम मल्लिकार्जुन (Mallikarjuna Jyotirlinga, Srisailam, Andhra Pradesh)
शिव पार्वती यांचा मुलगा स्वामी कार्तिकेय आणि गणेश दोघेही लग्नासाठी एकमेकांशी भांडू लागले. कार्तिकेय म्हणाले की ते मोठे आहेत, म्हणून त्यांचे लग्न प्रथम असले पाहिजे, परंतु श्री गणेश प्रथम लग्न करायचे होते. या विरोधात निर्णय घेण्यासाठी दोन्ही भाववान आणि शंकर यांना त्यांच्या पालकांनी गाठले. पृथ्वीवरील प्रदक्षिणाआधी येथे येणा या दोघांपैकी लग्न प्रथम होईल असे त्यांचे पालक म्हणाले.
अट ऐकून कार्तिकेय जी पृथ्वी फिरण्यासाठी धावले. येथे श्री गणेशजी आणि त्यांचे वाहन देखील उंदीर होते, तर मग ते इतक्या लवकर घाईत कसे जायचे? गणेशासमोर एक प्रचंड समस्या होती. श्री गणेश शरीराशी नक्कीच खूपच घोर आहे, परंतु ते बुद्धीचे महासागर आहेत. त्याचे काही विचार होते आणि त्यांनी आई पार्वती आणि वडील देवधिदेव महेश्वर यांना आसनवर बसायला सांगितले. त्या दोघांवर बसल्यानंतर श्रघनेशने त्याचे सात परिक्रमा केली. पितृस पूजन कलेवर लागू होत नाही.
तस्या वै विद्याविजय्न्या फण भवति चकाम …
अशाप्रकारे, श्रीगणेश पृथ्वीच्या प्रदक्षिणापासून मिळणा या फळांची प्रदक्षिणा करणारे पालक बनले. त्याची हुशार बुद्धीमत्ता पाहून शिव आणि पार्वती दोघेही खूप प्रसन्न झाले आणि त्यांनी श्रीगणेशशी लग्नही केले. ज्या वेळी स्वामी कार्तिकेय संपूर्ण पृथ्वीभोवती फिरत होते, त्यावेळी श्री गणेश जी यांचे लग्न विश्वरूप प्रजापतीच्या मुलींच्या कर्तृत्वाने आणि बुद्धीने होते. इतकेच नाही तर श्री गणेशाला रतनची दोन मुले पत्नी ‘सिद्धि’ आणि रिद्धि नावाच्या पत्नीपासून हित देखील मिळाली होती. जगातील पर्यटन आणि कल्याण, देवाशी नारदांनी स्वामी कार्तिकेय यांना ही संपूर्ण कहाणी सांगितली. श्रीगणेश आणि मुलाच्या फायद्याची बातमी ऐकून स्वामी कार्तिकेय जागे झाले. या प्रसंगावर रागाने कार्तिक सौजन्याने चालला आणि आपल्या पालकांच्या पायाला स्पर्श केला आणि तेथून चालला.
पालकांपासून विभक्त झाल्यामुळे कार्तिक स्वामी क्रंच पर्वतावर थांबले. शिव आणि पार्वती यांनी आपला मुलगा कार्तिकेय यांना भोला येथे पाठवला आणि देशछिंग नारदला क्रंच पर्वतावर विचारले. देवाशी नारदांनी स्वामींना अनेक मार्गांनी मन वळवण्याचा प्रयत्न केला पण ते परत आले नाहीत. त्यानंतर हळूवार कोमल आई पार्वती मुलाच्या प्रेमात व्याकुळ झाली.
ते भगवान शिव यांच्यासमवेत क्रोच डोंगरावर पोहोचले. स्वामी कार्तिकेय यांना क्रोनचंद पर्वतावर त्याच्या आई-वडिलांच्या आगमनाची माहिती मिळाली आणि ते तिथून पुढे गेले म्हणजे छत्तीस किलोमीटर अंतरावर. कार्तिकेय निघून गेल्यावर भगवान शिव त्या क्रॉच डोंगरावर ज्योतिर्लिंग म्हणून दिसले, त्या काळापासून ते ‘मल्लिकार्जुन’ ज्योतिर्लिंग म्हणून प्रसिद्ध झाले. ‘मल्लिका’ हे आई पार्वतीचे नाव आहे, तर अर्जुनला भगवान शंकर म्हणतात. अशाप्रकारे ‘मल्लिकार्जुन’ हे नाव ज्योतिर्लिंग जगात प्रसिद्ध झाले आहे.
श्रीशैलम मल्लिकार्जुन अस्तित्व आंध्र प्रदेशच्या श्रीशैलममध्ये कसे आहे ? आपण या ज्योतिर्लिंगला रस्ते, रेल्वे आणि वायुमार्गाद्वारे भेट देऊ शकता. श्रीशैलम पूर्णपणे रस्त्याद्वारे जोडलेले आहे. श्रीशैलम मल्लिकार्जुनसाठी विजयवाडा, तिरुपती, अनंतपूर, हैदराबाद आणि महबूबनगर येथून शासकीय आणि खासगी बस नियमितपणे चालविल्या जातात. श्रीशैलम पासून १77 किलोमीटर अंतरावर, राजीव गांधी आंतरराष्ट्रीय विमानतळ हैदराबादला सर्वात जवळचे विमानतळ आहे. येथून आपण बस किंवा टॅक्सीद्वारे श्रीशैलम मल्लिकार्जुनला पोहोचू शकता.येथे श्रीशैलम मल्लिकार्जुनपासून 62 किलोमीटर अंतरावर मर्कोपूर रोड जवळचे रेल्वे स्टेशन आहे. मग आपण टॅक्सी मार्गे मल्लिकार्जुनला पोहोचू शकता.